Kindvriendelijke dokter
Voor een kind dat (voor het eerst) een dokter in het ziekenhuis bezoekt is dit een spannend gebeuren. De klinische omgeving, mensen in witte kleren, en te weten dat jij als kind het onderwerp bent van dit bezoek. En als je je dan ook nog ziek voelt, en merkt aan je moeder (ouders) dat zij er niet gerust op is, dan heb je alle reden om weg te willen, of op z'n minst om je achter haar rug te verschuilen. Maar die kans krijg je niet, en zelfs gebeurt het omgekeerde, want na wat gepraat word je zomaar uitgekleed en sta je helemaal bloot voor zo'n vreemde vrouw of man op een plek waar je helemaal niet wilt zijn. Een bedreigend gebeuren, dat van de kant van de dokter heel wat geduld, takt en duidelijkheid vraagt.
Betreft dit alleen kinderen? Nee natuurlijk niet, net zoals veel op deze website evenzeer voor volwassenen geldt.
En menig lezer zal dan ook het een en ander in deze site bij zichzelf herkennen. Dit hoofdstuk had dus eigenlijk ook
"De patiëntvriendelijke dokter" kunnen heten - maar omdat ik nu eenmaal (vooral) kinderarts was, beperk ik mij hier tot kinderen.
Hieronder twee onderwerpen: "De witte doktersjas", en "Hoe hoop je als kind dat de dokter jou benadert".
Dit laatste in de vorm van een pamflet in '10 Verzoeken', die een gedragscode vormen die eigenlijk te vanzelfsprekend zou moeten zijn om er op deze plaats aandacht aan te besteden. Maar kennelijk is dat toch nogal eens niet het geval, en is het niet voor niets dat dit pamflet uit Noorwegen ook in ons land door de Jeugdartsen (en door mij) omarmd werd: zie onderaan deze bladzij ...
Voor een kind dat (voor het eerst) een dokter in het ziekenhuis bezoekt is dit een spannend gebeuren. De klinische omgeving, mensen in witte kleren, en te weten dat jij als kind het onderwerp bent van dit bezoek. En als je je dan ook nog ziek voelt, en merkt aan je moeder (ouders) dat zij er niet gerust op is, dan heb je alle reden om weg te willen, of op z'n minst om je achter haar rug te verschuilen. Maar die kans krijg je niet, en zelfs gebeurt het omgekeerde, want na wat gepraat word je zomaar uitgekleed en sta je helemaal bloot voor zo'n vreemde vrouw of man op een plek waar je helemaal niet wilt zijn. Een bedreigend gebeuren, dat van de kant van de dokter heel wat geduld, takt en duidelijkheid vraagt.
Betreft dit alleen kinderen? Nee natuurlijk niet, net zoals veel op deze website evenzeer voor volwassenen geldt.
En menig lezer zal dan ook het een en ander in deze site bij zichzelf herkennen. Dit hoofdstuk had dus eigenlijk ook
"De patiëntvriendelijke dokter" kunnen heten - maar omdat ik nu eenmaal (vooral) kinderarts was, beperk ik mij hier tot kinderen.
Hieronder twee onderwerpen: "De witte doktersjas", en "Hoe hoop je als kind dat de dokter jou benadert".
Dit laatste in de vorm van een pamflet in '10 Verzoeken', die een gedragscode vormen die eigenlijk te vanzelfsprekend zou moeten zijn om er op deze plaats aandacht aan te besteden. Maar kennelijk is dat toch nogal eens niet het geval, en is het niet voor niets dat dit pamflet uit Noorwegen ook in ons land door de Jeugdartsen (en door mij) omarmd werd: zie onderaan deze bladzij ...
|
De witte doktersjas – verouderd rolmodel, of toch nuttig? Marchinus Hofkamp, kinderarts n.p afbeelding WikiHow |
Steeds meer dokters zien af van het dragen van ‘de witte jas’. Huisartsen, jeugdartsen, en in het ziekenhuis zijn het vooral kinderartsen die een voorkeur hebben voor informele kleding. Naast het argument, dat informele kleding lekkerder zit speelt ook nog de hygiëne * hierin een rol. De witte jas oogt wel schoon, maar is dat lang niet altijd – een discussie die ik hier niet zal uitspinnen.
Veel kinderartsen denken, dat ze met het dragen van een witte jas minder ‘kindvriendelijk’ zullen overkomen, maar ook daar is veel op af te dingen. Goed onderzoek bij kinderen (van 6 tot12 jaar) leert, dat een dokter in witte jas helemaal niet ‘enger’ wordt gevonden dan een dokter in dagelijkse kleding [86] – bij jongere kinderen is dat nog niet goed onderzocht.
Maar als hygiëne dan niet een hard argument is om een witte jas te dragen, en kind-vriendelijkheid geen argument is om hem uit te laten, welke rol is er dan nog wel weggelegd voor de witte jas (en verpleeguniform)?
Daar zijn nog wel degelijk steekhoudende argumenten voor. Ook de hygiëne speelt hierin nog wel een rol, want menig dokter / verpleegkundige komt, net als een kok of een slager (ook met wit uniform), geregeld in contact met vieze, zelfs ziekmakende bacteriën. In zo’n geval zou na elk patiëntencontact een schone jas aangetrokken moeten worden, iets wat bijvoorbeeld op infectie-afdelingen dan ook gebeurt. In de spreekkamer heerst een soort compromis (en dus discussie). Daar wast de dokter z’n handen na elk patiëntencontact en trekt hij geregeld een schone jas aan – een systeem dat nogal eens hapert, wat veelal samenhangt met een onpraktische ziekenhuisorganisatie, waarin iedereen z'n eigen witte kleding vanuit een centraal punt moet ophalen. Wit katoenen kleding is wit, omdat het bestand is tegen de kookwas, nodig tegen die bacteriën. En het dragen van zulke ‘bedrijfskleding’ helpt wellicht toch ook iets tegen het mee naar huis brengen van ziektekiemen.
In het contact tussen een kind en de dokter (verpleegkundige) mag het argument ‘kind-onvriendelijk’ voor wat betreft de witte jas dan weerlegd zijn, in de communicatie met het kind speelt de witte jas nog wel degelijk een belangrijke rol. Want de witte jas (ook een soort ‘uniform’) maakt deze persoon duidelijk als dokter herkenbaar – dit steeds binnen de context waarin hij gedragen wordt (context = spreekkamer, consultatiebureau, ziekenhuis).
“Ja, maar dat willen we dus juist niet, want die witte jas wordt maar al te vaak geassocieerd met ziekte, pijn en onaangename acties als een prik krijgen”.
Dat lijkt dan wel een duidelijk argument tégen de witte jas, maar ís dat het ook? Want zónder witte jas lijkt die persoon een ‘gewone’ meneer of mevrouw, terwijl die jou zomaar onverhoeds een naald in je arm mag prikken, en dat zelfs zonder dat jouw mamma of pappa daar maar tegen protesteert – nee, zelfs met volledige instemming van je ouders.
Als (para-)medische beroepsgroep is het goed ons steeds te realiseren welke unieke positie wij innemen. We doen allerlei dingen met mensen, die elke andere mens op heftig verweer zou komen te staan. Terecht dan ook, dat kinderen zich verweren. Maar in het contact met de medische wereld leren ze, dat deze persoon, in deze ruimte of dit gebouw, dingen met je mag doen die aan ieder ander verboden is. En in die herkenning heeft de witte jas wel degelijk een nuttige functie: dit is een dokter / verpleegkundige, en alleen die mag dit wél doen.
Natuurlijk leer je als kind bij geregeld contact met een bepaalde dokter / verpleegkundige ook de persóón wel kennen, en wordt de witte jas minder belangrijk als signaalfunctie; maar hoe vaak wisselt zo’n functie niet van persoon – arts-assistenten zijn tijdelijk, verpleegkundigen wisselen steeds, waarnemers tijdens diensten enz.? Het voordeel van de witte jas is, dat hij ‘uniform’ is, wie hem draagt binnen deze context vertegenwoordigt de functie.
Die herkenning is ook om een andere reden van belang, namelijk in het behoeden voor seksueel misbruik. Een kind weet dat niemand anders hem/haar mag uitkleden dan zijn ouders. Hij moet ook leren, dat niemand hem (bloot) mag aanraken, en zeker geen pijn mag doen. Dat niemand anders dan zijn ouders hem bloot mag zien, fotograferen, sexuele plekken mag wassen of aan zijn gatje mag zitten. Niemand anders dan zijn ouders, én de dokter / verpleegkundige. Zij ontkomen soms niet aan een pijnlijke handeling, zoals een prik, en mógen dat dan – bij voorkeur in nabijheid van een ouder, al is dat in het ziekenhuis lang niet altijd haalbaar. Meermalen benadrukte ik hiervoor ook de context waarin dit bijzondere gebeuren plaats mag vinden. En die context is niet alleen de herkenbaarheid van de medische omgeving, maar ook van de medische persoon. Daar speelt de witte jas een duidelijke rol in. Díé duidelijkheid mag dan soms best wat beangstigend zijn, maar het is er één waar kind en ouders zich aan durven over te geven, en waar ze goed mee verder kunnen.
Waar we juist bezorgd over moeten zijn is ónduidelijkheid. Handelingen die niet passen bij de persoon en/of bij de context. Zulke verwarring in de vorm van misbruik blijkt nog te vaak een serieus probleem te zijn. De witte jas alléén is natuurlijk niet afdoende, maar samen met de medische context biedt hij de duidelijkheid, die het onderscheid met louche situaties gemakkelijker maakt.
[86] Zwart, D.L.M. en Kimpen, J.L.L. – De witte jas in de kindergeneeskunde. Verband tussen medische geschiedenis en voorkeur voor informeel geklede artsen – NTvG 1997
In dit artikel (18 okt.1997) is de voorkeur van kinderen tussen 9 en 12 jaar getoetst aan de hand van foto’s van dokters in dagelijkse kleding versus dokters in witte jas.
* PS: Al tijden wordt er in de medische wereld gediscussieerd over kledij. Daarin blijft natuurlijk het argument van hygiëne geregeld terugkomen. Een net gewassen en gestreken witte jas is schoon, maar dat geldt voor een overhemd ook. En over hoe lang zo’n witte jas echt schoon blijft, kan je lang blijven discussiëren. Minstens eenmaal per dag een schone witte jas aantrekken lijkt toch het minimum, maar de praktijk is hier weerbarstig in. Verder hebben witte jassen tegenwoordig korte mouwen, wat de mogelijkheid biedt om de handen na patiëntencontact tot ruim over de polsen te wassen – een voordeel ten opzichte van de vroegere situatie. Maar handen worden veelal niet zo ruim gewassen – en hoe vaak zien we nu niet de lange mouwen van trui of overhemd onder de korte mouw uitsteken, een vreemd en onlogisch gebruik. Ook de los-fladderende witte jas doet hier in mee.
Te hopen valt, dat in situaties waarin hygiëne echt heel belangrijk is, de medici er wel alle aandacht voor hebben.
Hoe hoop je als kind dat de dokter jou benadert
Voor veel artsen die vaak met kinderen omgaan zijn onderstaande gedragsregels zo gewoon, dat hiervoor speciale aandacht van hen overbodig is. Maar onderstaand pamflet met '10 Verzoeken' blijkt nog steeds veel leerpunten te bevatten voor heel wat (para)medische professionals - dit overigens niet alleen in de contacten met kinderen.
Met name het vierde en zesde punt zal ook voor veel volwassen patiënten herkenbaar zijn: de dokter die al typend gedeeltelijk achter zijn computerscherm zit en alleen zeer gerichte vragen stelt - in plaats van werkelijk belangstelling te hebben voor jou als patiënt, als mens.
Mocht jij als ouder je teleurgesteld voelen in de houding van de dokter tegenover je kind, dan zou je hem dit pamflet kunnen geven of toesturen. Grote kans dat hij zich op positieve wijze aangesproken voelt, en het als leermoment beschouwt. Maar mocht dat niet zo zijn, en hij zich 'in z'n kuif gepikt' voelt en geïrriteerd raken, dan mag je hopen dat er nog een andere dokter is in dat vakgebied waar je met je kind terecht kunt. Want een goede communicatie met je dokter is zó belangrijk.
Bovenstaand pamflet is hieronder als pdf te downloaden (van de website van onze jeugdartsen).
| 2018_barnsbeste_-_houding_dokter_naar_kind.pdf |